INFORMACJE
DOTYCZĄCE NOWEGO FORMULARZA PROTOKOŁU
Z PRZEPROWADZENIA ROZMOWY KANONICZNO–DUSZPASTERSKIEJ
Z NARZECZONYMI PRZED ZAWARCIEM MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO
Dnia 1 czerwca 2020 roku wchodzi w życie Dekret ogólny Konferencji Episkopatu Polski o przeprowadzaniu rozmów kanoniczno–duszpasterskich z narzeczonymi przed zawarciem małżeństwa kanonicznego z dnia 8 października 2019 r. (por. Akta Konferencji Episkopatu Polski 31 [2019]). W związku z tym przekazuję kilka informacji praktycznych, uzyskanych podczas spotkania w siedzibie KEP, a także wynikających z tekstu Dekretu. W razie pytań lub wątpliwości prawnych, związanych z pismem, proszę o kontakt z Kancelarią Kurii Diecezjalnej Płockiej lub Sądem Biskupim Płockim.
INFORMACJE OGÓLNE
1. Tekst Dekretu jest dostępny na stronie www.plockierodziny.pl w zakładce: Narzeczeni – Przygotowanie do małżeństwa (por. http://plockierodziny.pl/dekret-kep-o-przeprowadzaniu-rozmow-kanoniczno-duszpasterskich/). W drugiej części pliku pdf znajdują się załączniki z formularzami dokumentów, potrzebnych przy zawieraniu sakramentu małżeństwa. Można je edytować i wypełniać na komputerze za pomocą odpowiedniego czytnika pdf.
2. Komentarz do tekstu Dekretu napisał także ks. prof. Leszek Adamowicz z KUL Jana Pawła II, por. http://pliki.diecezja.lublin.pl/prawo-KEP/Dekret_o_rozmowach-Kompedium.pdf.
3. Dekret zastępuje Instrukcję Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim z dn. 5 września 1986 r. (por. Miesięcznik Pasterski Płocki 72 (1987) 3, s. 81–124).
4. Na początku marca br. do każdej parafii za pośrednictwem poczty dziekańskiej trafił egzemplarz Księgi protokołów przedślubnych, przygotowanej według nowego formularza przez Płocki Instytut Wydawniczy. Zainteresowani księża mogą nabyć większą liczbę egzemplarzy tej księgi w Płockim Instytucie Wydawniczym.
5. Za przeprowadzenie badania odpowiedzialny jest proboszcz tej parafii, do której zgodnie z prawem zgłaszają się nupturienci nie później niż trzy miesiące przed ślubem.
6. Spisywanie protokołu powinno odbywać się poza godzinami zwyczajnego urzędowania kancelarii parafialnej. Należy zarezerwować na to około jednej godziny.
7. Jeśli potrzebna jest dyspensa lub zezwolenie, właściwą prośbę powinno się skierować do kurii najpóźniej dwa miesiące przed ślubem.
8. Ważność „Zaświadczenia”, które nupturienci winni uzyskać w Urzędzie Stanu Cywilnego, aby ich małżeństwo miało skutki cywilne, wynosi sześć miesięcy. Bez przedłożenia wspomnianego dokumentu duszpasterz nie powinien przystępować do formalności przedślubnych.
9. Miejscem sporządzania protokołu jest parafia, w której małżeństwo ma być zawarte, czyli zasadniczo parafia, w której jedno z narzeczonych posiada stałe lub tymczasowe zamieszkanie albo faktyczny miesięczny pobyt (kan. 1115 KPK). Dotyczy to także osób, które zamieszkują za granicą, nawet gdyby zawarcie małżeństwa miało mieć miejsce w Polsce. Jeśli zostało udzielone zezwolenie na zawarcie małżeństwa w innej parafii, obowiązek przeprowadzenia badania kanonicznego narzeczonych przechodzi na proboszcza parafii, w której małżeństwo ma być zawarte.
10. Obieg dokumentów związanych z zawarciem sakramentu małżeństwa nupturientów z zagranicy powinien zawsze odbywać się za pośrednictwem kurii diecezjalnej, nigdy bezpośrednio z parafii do parafii.
11. Fakt wystawienia świadectwa chrztu do celów małżeńskich winien zostać zaznaczony w księdze ochrzczonych poprzez umieszczenie w rubryce „uwagi” adnotacji następującej treści: „Wydano świadectwo do ślubu (data)”. Świadectwo chrztu powinno być świeżej daty, wystawione najpóźniej pół roku przed ślubem. Bez tego świadectwa nie wolno rozpoczynać spisywania protokołu. W razie wątpliwości co do ważności świadectwa i stanu wolnego należy rozwiać je poprzez kontakt z parafią, w której zostało wystawione.
12. Zezwolenie na zmianę danych w metryce chrztu dotyczących płci osoby jest zastrzeżone dla Kongregacji Nauki Wiary.
13. W związku z przypadkami fałszowania pieczęci, na wydawanych interesantom dokumentach zaleca się używanie w kancelariach parafialnych pieczęci suchych.
14. Z zasady świadkami zawarcia małżeństwa winni być katolicy. Należy ich zachęcić, o ile to możliwe, do odbycia spowiedzi i przystąpienia do Eucharystii.
15. Przy zawarciu małżeństwa proboszcz lub inny duchowny w jego zastępstwie winien zatroszczyć się o to, by zostały odpowiednio podpisane wymagane dokumenty. Podpisy w protokole przedślubnym składają asystujący i świadkowie (por. Dekret, nr 111), natomiast na „Zaświadczeniu”, które będzie przekazane do USC, asystujący, nupturienci i świadkowie. Nupturienci i świadkowie winni to uczynić przed rozpoczęciem ceremonii. Kapłan lub diakon asystujący podpisuje dokumenty po zakończeniu ceremonii. W żadnym wypadku nie wolno podpisywać dokumentów na ołtarzu. Nigdy nie wolno także tego czynić w trakcie celebracji liturgicznej.
JAK PRZEPROWADZAĆ BADANIE KANONICZNE?
1. Nowością jest rozpoczęcie badania od wspólnej modlitwy i przysięgi, składanej przez narzeczonych według roty podanej w tekście. Jeśli któraś ze stron odmawia przysięgi, nie powinno się nalegać; należy to odnotować na marginesie formularza. Do złożenia przysięgi trzeba przygotować księgę Pisma św. oraz krucyfiks.
2. Dopóki nie zostaną dopełnione wszystkie wymogi przewidziane prawem, zwłaszcza w tych sytuacjach, w których wymagana jest dyspensa lub zezwolenie ordynariusza miejsca, duszpasterzowi nie wolno czynić wiążących obietnic i utrzymywać narzeczonych w przekonaniu, że zawarcie przez nich małżeństwa jest możliwe (Dekret, nr 7). Kapłan powinien raczej podkreślać wagę podejmowanej rozmowy w celu stwierdzenia braku przeszkód lub wad zgody. Jeśli trzeba, z ważnych powodów należy rozmawiać z nupturientami o odroczeniu zawarcia małżeństwa.
3. Bardzo ważna jest weryfikacja stanu wolnego kandydatów, zwłaszcza w przypadku niekatolików i nieochrzczonych oraz weryfikacja autentyczności i ważności przedstawionych w tej kwestii dokumentów.
4. Spotkanie nie powinno mieć charakteru czysto jurydycznego, ale należy przeprowadzić z narzeczonymi rozmowę duszpasterską, której celem winno być „pogłębione poznanie tajemnicy Chrystusa i Kościoła, znaczenia łaski i odpowiedzialności chrześcijańskiego małżeństwa, jak również przygotowanie do podjęcia czynnego i świadomego udziału w liturgicznym obrzędzie zaślubin” (zob. Jan Paweł II, Adhortacja apostolska Familiaris consortio, nr 67). Po swobodnej rozmowie z narzeczonymi duszpasterz winien zadawać pytania każdemu z nich osobno, przynajmniej w tych kwestiach, które nie są tylko zwykłym pozyskaniem danych personalnych.
5. Odnotowując odpowiedzi duszpasterz winien unikać lakonicznego zapisywania ich w formie „tak” lub „nie”, ale ma dołożyć starań, by zapis protokołu oddawał możliwie jak najpełniej intencje nupturientów. Jeśli trzeba, dłuższe wypowiedzi i dopowiedzenia nupturientów należy notować na dodatkowych kartach, dołączonych potem do protokołu.
6. Szczególną rozwagę należy okazać przy sprawdzaniu stanu wolnego osób, które nie należały do Kościoła katolickiego. Stan wolny niekatolika (także nieochrzczonego) zawsze musi być potwierdzony przysięgą zainteresowanego oraz dwóch świadków.
7. Zapowiedzi przedślubne ogłasza się w formie pisemnej przez umieszczenie ich w gablocie ogłoszeń parafialnych w ciągu ośmiu dni, tak by były tam uwidocznione przynajmniej przez dwie kolejne niedziele, lub w niedzielę i święto obowiązujące. Ten sam obowiązek można spełnić przez ogłoszenie ustne podczas liczniej uczęszczanych nabożeństw parafialnych, w kolejne dwie niedziele lub w niedzielę i święto obowiązujące.
8. Ważnym zadaniem duszpasterza jest weryfikacja autentyczności konsensu małżeńskiego, jaki mają wyrazić nupturienci podczas zawierania małżeństwa. W rozmowie duszpasterskiej winien on zatem upewnić się, że oboje narzeczeni chcą zawrzeć małżeństwo prawdziwe, zgodnie z zamysłem Bożym, a więc pragną zaangażowania przez nieodwołalną zgodę małżeńską całego życia w nierozerwalnej miłości i bezwarunkowej wierności oraz gotowości do zrodzenia i wychowania potomstwa, i że nie stoi temu na przeszkodzie niezdolność psychiczna, błąd, podstęp, symulacja, przymus czy uzależnianie zawarcia małżeństwa od jakiegoś warunku.
9. Zwyczajną drogą zapewnienia małżeństwu kanonicznemu skutków cywilnych jest zawarcie małżeństwa wyznaniowego ze skutkami cywilnymi (tzw. konkordatowego), spełniając wymogi określone w Konkordacie (art. 10). Nie ma więc obecnie żadnych powodów, by w zwyczajnych okolicznościach wierni zawierali odrębne małżeństwo cywilne przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego.
10. Duszpasterz przeprowadzający przedślubne rozeznanie kanoniczne nie może przystępować do sporządzenia protokołu przedślubnego, dopóki narzeczeni nie złożą w kancelarii parafialnej „Zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa” (tzn. o braku przeszkód z prawa polskiego do zawarcia małżeństwa), sporządzonego przez kierownika Urzędu Stanu Cywilnego zgodnie z obowiązującym prawem polskim. Jeśli nupturienci zawarli już ze sobą małżeństwo cywilne, zamiast wspomnianego zaświadczenia przedkładają odpis aktu małżeństwa, wydany przez USC.
11. Duszpasterz powinien się starać, by narzeczeni dobrze i owocnie odbyli spowiedź przedślubną i przystąpili do Komunii Świętej (kan. 1065 § 2 KPK). Gdyby któraś ze stron wprost oświadczyła, że nie przystąpi do sakramentu pokuty, duszpasterz winien zapytać o przyczynę odmowy i podjąć sumienne starania, by życzliwie zachęcić nupturienta do odbycia spowiedzi.
12. Po zawarciu małżeństwa, oprócz dopełnienia procedur w Urzędzie Stanu Cywilnego, proboszcz parafii jest zobowiązany do niezwłocznego wypełnienia brakujących rubryk w protokole przedślubnym (por. Protokół, część VI: Potwierdzenie zawarcia małżeństwa oraz część VII: Zawiadomienia o zawartym małżeństwie). To samo dotyczy zapisów w księdze zaślubionych i Ne temere. W przypadku, gdy zawiadomienia o zawartym małżeństwie mają być przesłane za granicę, proboszcz winien uczynić to za pośrednictwem swojej kurii diecezjalnej.
13. Jeśli małżeństwo nie zostanie zawarte w ciągu roku od sporządzenia protokołu przedmałżeńskiego, badanie kanoniczne należy powtórzyć, zwracając uwagę na przyczyny, dla których planowane małżeństwo nie doszło do skutku. Podobną rozwagę należy okazać, gdy duszpasterz otrzyma wiadomość, że w analogicznym okresie było planowane zawarcie małżeństwa z inną osobą, które nie doszło do skutku (por. Dekret, nr 115).
Płock, dnia 29 maja 2020 r.
Ks. Piotr Grzywaczewski
Wikariusz Biskupi ds. Sakramentalnych
Ks. Wojciech Kućko
Dyrektor Wydziału ds. Rodzin