W związku z coraz częstszymi pytaniami i problemami związanymi z pochówkiem dziecka zmarłego przed narodzeniem odsyłamy duszpasterzy, rodziców i wszystkie osoby zainteresowane do artykułów na portalach poronienie.pl. i dlaczego.org.pl. W rozwinięciu przekazujemy pomocne kontakty.
Dyżur telefoniczny SRpP z pomocą dot. tematyki prawnej: 692 006 778
Biuro Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, bezpłatna infolinia: 0 800 190 590
Porady prawne w Fundacji Rodzić po Ludzku, środy godz. 10-14, tel: 022 635 30 92
Ministerstwo Zdrowia, Departament Matki i Dziecka: Dagmara Korbasińska – dyrektor Telefon:(022) 53 00 383 e-mail: dep-md@mz.gov.pl
Biuro Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, bezpłatna infolinia: 0 800 190 590
Porady prawne w Fundacji Rodzić po Ludzku, środy godz. 10-14, tel: 022 635 30 92
Ministerstwo Zdrowia, Departament Matki i Dziecka: Dagmara Korbasińska – dyrektor Telefon:(022) 53 00 383 e-mail: dep-md@mz.gov.pl
INFORMACJE DOTYCZĄCE FORMALNOŚCI NIEZBĘDNYCH DO ZAREJESTROWANIA DZIECKA ZMARŁEGO PRZED NARODZENIEM
Czcigodni Księża, ze względu na liczne zapytania dotyczące procedur związanych z „dzieckiem martwo urodzonym” poniżej przedstawiam aktualny stan prawny, który – mam nadzieję – okaże się pomocny w trosce duszpasterskiej o rodziców, którzy stracili dziecko przed narodzeniem.
1. Jeżeli rodzice dowiadują się w szpitalu, że ich dziecko zmarło powinni od razu zastrzec, że chcą odebrać ciało dziecka w celach pochówku. Zgodnie z obowiązującym prawem odbioru ciała dziecka można dokonać wyłącznie za pośrednictwem firmy pogrzebowej.
2. Zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688, z późn. zm.), jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w ZOZ, zakład obowiązany jest do zgłoszenia urodzenia do USC na druku, którego wzór określa rozporządzenie ministra zdrowia z dnia 2 lutego 2005 r. w sprawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka (Dz. U. Nr 27, poz. 232). Rozporządzenie rozróżnia i definiuje urodzenie żywe oraz urodzenie martwe. Zarówno urodzenie żywe jak i urodzenie martwe podlegają zgłoszeniu, na zasadach określonych w rozporządzeniu oraz ustawie. Ustawa stanowi, iż tylko kompletnie wypełniony dokument pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka włącznie ze spełnieniem wymogu podania płci, ciężaru i długości dziecka umożliwia wystawienie aktu stanu cywilnego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi przygotowanie tego dokumentu jest możliwe bez względu na czas trwania ciąży.
3. Prawo stanowi, że jeżeli dziecko urodziło się martwe zgłoszenie takiego zdarzenia powinno nastąpić w ciągu 3 dni. Zgodnie z art. 19 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego zgłoszenia urodzenia lub zgonu na piśmie dokonują odpowiednio organy państwowe, zakłady opieki zdrowotnej i inne zakłady oraz lekarze i położne. Zgłoszenia zatem powinien dokonać ZOZ (często nie czyni tego ze zwykłej nieświadomości), lub wydać pisemne zgłoszenie urodzenia martwego dziecka rodzicom, którzy mają 3 dni od narodzin na złożenie pisma do USC miejsca urodzenia dziecka. Wówczas USC sporządza akt urodzenia z adnotacją „dziecko martwo urodzone”. Niewskazanie przez szpital w pisemnym zgłoszeniu urodzenia dziecka martwego danych dotyczących m.in. płci dziecka (wczesne poronienia), uniemożliwia w obecnym stanie prawnym sporządzenie aktu urodzenia z adnotacją: „dziecko martwo urodzone”.
4. Wspomniana wyżej odmowa dokonania rejestracji martwego urodzenia dziecka w USC skutkuje brakiem możliwości uzyskania świadczeń związanych z urodzeniem dziecka (np. udzielenie urlopu macierzyńskiego, wypłata zasiłku z tytułu urodzenia dziecka czy wypłata odszkodowań z tytułu posiadanych odpowiednich polis ubezpieczeniowych itp.).
5. Co zatem mogą zrobić rodzice w przypadku, gdy martwo urodzone dziecko było na zbyt wczesnym etapie rozwoju, aby można było w prosty sposób określić jego płeć? Taka sytuacja nadal nie zwalnia szpitala z ustawowego obowiązku wpisania płci do pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka. “Ustawa Prawo o aktach stanu cywilnego” regulująca tę kwestię nie podaje żadnych wyjątków, których zaistnienie zdejmowałoby ze szpitala obowiązek zgłoszenia martwego urodzenia w USC. W każdym więc przypadku szpital musi dokonać zgłoszenia, w którym zawarta jest informacja o płci dziecka martwo urodzonego. Jeśli szpital twierdzi, że konieczne jest badanie genetyczne ustalające płeć dziecka i to badanie muszą wykonać na własny koszt rodzice, to należy poprosić szpital o podstawę prawną dla takiego twierdzenia, a nie opinie które nie mają żadnej mocy wiążącej, ponieważ podstawę prawną stanowią jedynie akty prawne w randze co najmniej rozporządzenia ministra. Jeśli szpital uważa, że konieczne jest badanie genetyczne ustalające płeć dziecka, to szpital musi to badanie wykonać we własnym zakresie. Szpital może także wpisać płeć prawdopodobną. Ponieważ na tak wczesnym etapie rozwoju dziecka nie można stwierdzić obecności męskich narządów płciowych, pozwala to w sposób wystarczający domniemywać – w chwili wypełniania tego dokumentu – że dziecko jest płci żeńskiej. Obecnie podmioty lecznicze z reguły odmawiają uprawdopodobniania płci, uzasadniając to brakiem odpowiednich przepisów prawa. Należy też jednoznacznie stwierdzić, że nie będzie właściwym żądanie od szpitala wpisania płci z tzw. ‘odczucia matki’, gdyż mogłoby to nosić znamiona poświadczenia nieprawdy.
6. Dodać należy, że jedynie w przypadku, gdy to rodzice chcą koniecznie poznać prawdziwą płeć swojego martwo urodzonego dziecka, powinni oni ponieść koszty badania genetycznego. Natomiast jeśli rodzice płci dziecka znać nie chcą, choćby z tego powodu, że mogłoby to zwiększyć ich ból, nie istnieją żadne prawne podstawy ku temu, aby szpital żądał od rodziców opłacenia badania genetycznego. Szpital nie może zmuszać rodziców dziecka, wbrew ich woli, do poznania faktycznej płci ich dziecka.
7. W każdym przypadku zgłoszenia urodzenia dziecka przez szpital, gdy nie jest określona płeć dziecka, akt urodzenia może zostać sporządzony w późniejszym okresie po dokonaniu badań genetycznych. W takim przypadku szpital ponownie wystawia pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka martwo urodzonego z określoną płcią dziecka a USC sporządza akt urodzenia dziecka z adnotacją o jego martwym urodzeniu.
8. Czy można pochować dziecko martwo urodzone bez konieczności rejestracji w USC? Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z dnia 31 stycznia 1959 r. (Dz. U. z 2011r. Nr.118, poz. 687) znowelizowana ustawą z dnia 26 maja 2011 r. (Dz. U. z 2011r. Nr. 144, poz. 853) w treści art. 5a stanowi: „W przypadku dziecka martwo urodzonego, bez względu na czas trwania ciąży, dla którego na wniosek osoby uprawnionej do pochowania, o której mowa w art. 10 ust.1, sporządzono kartę zgonu, dla celów określonych w ust. 5 nie jest wymagana adnotacja USC o zarejestrowaniu zgonu”.
9. Na tej podstawie szpitale wydają na wniosek osób uprawnionych do pochowania dziecka martwo urodzonego kartę zgonu dla celów pochówku, bez adnotacji USC. ZOZ nie ma jednak obowiązku wydawania z urzędu karty zgonu wszystkim rodzicom dzieci martwo urodzonych. Wydanie karty zgonu dla dziecka martwo urodzonego następuje nie z urzędu lecz na wniosek osoby uprawnionej do pochowania. W świetle obowiązujących przepisów żaden rodzic nie może być pozbawiony prawa dokonania pochówku. Należy jednak zdecydowanie podkreślić fakultatywny, a nie obligatoryjny obowiązek wydawania karty zgonu przez szpital dla dzieci martwo urodzonych (zwykle bez określenia płci). W świetle obwiązujących przepisów sporządzenie aktu urodzenia dziecka bez określenia płci jest niemożliwe (o czym było wyżej), natomiast dokonanie godnego pochówku, jak najbardziej.
10. W sytuacji, gdy osoba uprawniona nie decyduje się sprawić pochówku dziecka martwo urodzonego, a wnioskuje o wystawienie dokumentu pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka martwego w celu uzyskania zasiłku pogrzebowego z ZUS, brak jest podstaw do wystawienia takiego dokumentu. Zgodnie bowiem z art. 78 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227):
· Art. 78. 1. Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.
· Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu. Zasiłek pogrzebowy przysługuje tylko z jednego tytułu.
Podstawa prawna:
-
Ustawa Prawo o aktach stanu cywilnego z dnia 29 września 1986 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264 z późn. zm.),
-
Ustawa Kodeks rodzinny i opiekuńczy z dnia 25 lutego 1964 r. (Dz. U. z 2012r. poz. 788 tekst jedn.),
-
Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z dnia 31 stycznia 1959 r. (Dz. U. z 2011r. Nr.118, poz. 687) znowelizowana ustawą z dnia 26 maja 2011r. (Dz. U. z 2011r. Nr. 144, poz. 853),
-
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października 1998r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego (Dz. U. z 1998 r. Nr 136, poz. 884 ze zmianami),
-
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2005 r. w sprawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka (Dz. U. Nr 27, poz. 232).
Opracowano na podstawie aktualnych aktów prawnych