Wspólnota małżeńska kobiety i mężczyzny jest fundamentem szerszej wspólnoty, jaką jest rodzina. Małżeństwo skierowane jest bowiem w głównej mierze na poczęcie, zrodzenie i wychowanie potomstwa. Dzieci natomiast są żywym odbiciem miłości małżonków, trwałym znakiem ich jedności oraz żywą i nierozłączną syntezą ojcostwa i macierzyństwa (FC 14). Istnieją jednak małżeństwa bezdzietne, które z przyczyn od siebie niezależnych nie mogą zostać w naturalny sposób rodzicami. Fakt ten jest dla wielu par małżeńskich – a w sposób szczególny dla kobiet – źródłem wielkiego cierpienia, tym bardziej, że przetrwały w niektórych społeczeństwach liczne formy dyskryminacji, które poważnie obrażają i godzą w bezdzietne mężatki (FC 24). Dlatego Dyrektorium Duszpasterstwa Rodzin, mówiąc o duszpasterstwie rodzin znajdujących się w sytuacjach trudnych, na pierwszym miejscu wymienia troskę o małżeństwa bezdzietne (DDR 67). Kościół bowiem, jako wspólnota wierzących, powołany jest do podtrzymania na duchu te pary, które nie mogą zrealizować naturalnego pragnienia macierzyństwa i ojcostwa (DV 8).
Badania socjologiczne pokazują, że zjawisko bezdzietności dotyczy około 20-25% wszystkich par małżeńskich i ma tendencję rosnącą. U podstaw takiego stanu rzeczy leżą dwie przyczyny. Pierwsza wynika z uwarunkowań medycznych i przejawia się w niepłodności lub bezpłodności jednego lub obojga małżonków. Druga przyczyna jest świadomym wyborem bezdzietnego stylu życia przez daną parę małżeńską. O ile w pierwszym przypadku można mówić o bezdzietności będącej stanem narzuconym przez los, o tyle, w drugim przypadku bezdzietność jawi się jako przejaw kultury antynatalistycznej, która zamyka małżonków na dar życia i przeczy logice miłości otwartej na całkowity dar z siebie.
Jednym z powodów bezdzietności w małżeństwie jest niepłodność, którą klinicznie określa się jako brak potomstwa po dwunastomiesięcznym okresie regularnego współżycia bez stosowania środków antykoncepcyjnych. Dla precyzji należy jednak rozróżnić dwa terminy: bezpłodność i niepłodność. Pierwszy określa stan trwały i nieodwracalny. Niepłodność natomiast jest uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za chorobę, która dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Stąd też w literaturze mówi się o niepłodności całkowitej (bezpłodność), która najczęściej bywa spowodowana wadami wrodzonymi lub nabytymi oraz o niepłodności względnej, którą powodują przyczyny występujące czasowo, przez co jest możliwa do leczenia.
Przyczyny niepłodności są różne. Do głównych zalicza się: zaburzenia biologiczne w organizmie kobiety lub mężczyzny, zwiększenie zachorowalności na choroby przenoszone drogą płciową, częsta zmiana partnerów seksualnych, powszechne stosowanie środków antykoncepcyjnych i wczesnoporonnych oraz aborcję. W przyczynach braku potomstwa brane są także pod uwagę różnego rodzaju uwarunkowania kulturowe, które zachęcają wiele kobiet do odkładania decyzji o poczęciu dziecka na coraz późniejsze lata. W konsekwencji okazuje się często, że wiele z nich nie może posiadać dziecka z powodu naturalnego procesu starzenia.
Dla zdecydowanej większości par małżeńskich bezdzietność jest trudną i bolesną sytuacją, która nie pozostaje bez wpływu na ich codzienne relacje małżeńskie. Kościół, starając się otoczyć troską pasterską takie małżeństwa, w pierwszym rzędzie pragnie ukazać prawdę, że niepłodność fizyczna nie może pomniejszać wartości małżeństwa, które na mocy sakramentu samo w sobie posiada ogromną wartość. Bezdzietność, jakkolwiek często przeżywana boleśnie przez wiele par, może „(…) dostarczyć małżonkom sposobności do innej, ważnej służby na rzecz życia osoby ludzkiej, jak na przykład adopcja, różne formy pracy wychowawczej, niesienie pomocy innym rodzinom czy dzieciom ubogim lub upośledzonym” (FC 14).
Wiele bezdzietnych małżeństw odczuwa brak rodzicielstwa jako życiową krzywdę. Fakt, że nie mogą mieć dzieci, godzi bardzo głęboko w ich poczucie wartości. Dużą rolę we wsparciu takich małżeństw może spełnić rozmowa duszpasterska z kapłanem. Dobrą okazję stanowi wizyta duszpasterska rodzin. Spotkanie duszpasterza z parą małżeńską, która nie może mieć dzieci, w ich własnym domu zwiększa ich poczucie bezpieczeństwa i sprzyja prowadzeniu otwartej i szczerej rozmowy na temat przeżywanego problemu. Kapłan powinien z miłością, ale również z wielkim taktem wysłuchać małżonków i starać się im ukazać adopcję jako szansę przeżycia rodzicielstwa. Należy jednak uświadomić rozmówcom, że przysposobienie prawne nie może być aktem litości wobec adoptowanego dziecka, ale musi wynikać z głębokiego pragnienia bycia matką i ojcem oraz pragnienia obdarowania dziecka miłością, której wcześniej nie zaznało.
Jeśli, z różnych powodów, małżeństwa bezdzietne nie są w stanie zgodzić się na adopcję, duszpasterze zobowiązani są pomóc im przyjąć ich drogę życiową i towarzyszyć im na niej. Zadaniem duszpasterzy jest także zadbanie o to, aby małżeństwa te poznały i zrozumiały stanowisko Kościoła w kwestii niedopuszczalności sztucznych zapłodnień. Następnie należy zaproponować parom małżeńskim nie mogącym mieć dzieci intensywniejsze zaangażowanie się w życie parafii dla dobra innych przez praktykowanie dzieł miłosierdzia chrześcijańskiego, zwłaszcza wobec ubogich osób i wielodzietnych rodzin.
Zadaniem duszpasterstwa rodzin jest także troska o duchowe umocnienie małżonków, którzy mają problem z poczęciem własnego potomstwa. Pomocą dla takich małżeństw są organizowane specjalnie dla nich spotkania modlitewne, dni skupienia i rekolekcje. Godną polecenia jest inicjatywa podjęta przez Zgromadzenie Księży Marianów. Od 13 stycznia 2008 roku w parafii Matki Bożej z Lourdes w Warszawie, co miesiąc odprawiane są Msze św. w intencji małżeństw, które nie mogą mieć dzieci, choć tego bardzo pragną. Księża Marianie organizują także trzydniowe zamknięte rekolekcje dla małżeństw bezdzietnych. Mają one pomóc bezpłodnym małżonkom odnaleźć wolę Bożą w ich trudnej sytuacji. Podczas spotkań małżeństwa poznają stanowisko Kościoła wobec różnych metod leczenia niepłodności, a także uczą się sposobów wzajemnego wsparcia i budowania więzi małżeńskiej. Rekolekcje te są doskonałą okazją do szczerych rozmów między małżonkami, którzy w tym czasie mogą również porozmawiać z kapłanem, skorzystać z pomocy psychologicznej i spotkać się z przedstawicielem Katolickiego Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego – jeśli byliby zainteresowani przysposobieniem prawnym dziecka. Zgromadzenie Księży Marianów organizuje także podobne rekolekcje dla rodziców, którzy już adoptowali dzieci. Rekolekcje takie są dobrą okazją do wspólnej modlitwy, słuchania Słowa Bożego i nabrania sił duchowych oraz dzielenia się doświadczeniem na tym polu.